Tango 1903
Componist: Ángel Villoldo [1]
Schrijvers: Ángel Villoldo , Juan Carlos Marambio Catán [2] Enrique Santos Discépolo [3].
[1] – [3]
[1] Ángel (Gregorio) Villoldo (Arroyo) alias Fray Pimiento, geboren op 16 februari 1861 (Buenos Aires) – overleden 14 oktober 1919 (Buenos Aires), was componist en tekstschrijver. Hij was een belangrijk figuur in de ontwikkeling van de Argentijnse tango.
[2] Juan Carlos Marambio Catán alias Carlos Nuñez, geboren op 30 juli 1895 (Bahía Blanca) – overleden 15 februari 1973 (Mendoza), was acteur, tango- en folklorezanger. Hij schreef ook teksten op al bestaande tangos zoals ‘ El choclo’ , ‘Buen amigo’ en ‘El monito’.
[3] Enrique Santos Discépolo, geboren 27 maart 1901 (Buenos Aires) – overleden 23 december 1951 (Buenos Aires). Hij was dichter, componist, acteur en schrijver van theaterstukken.
Geschiedenis
Villoldo’s meest bekende tango ‘El Choclo’ componeerde hij in 1903. In die tijd werd tango nog uit de elegante wijken van Buenos Aires geweerd. Samen met pianist-dirigent José Luis Roncallo vond Villoldo echter een manier om de tango in Restaurante Americano op te voeren. Ze presenteerden ‘El Choclo’ als een danza criolla [4] en de tango werd avond na avond opgevoerd.
Begin 20ste eeuw reisde Ángel Villoldo met Flora Rodríguez [5] en Alfredo Eusebio Gobbi [6] naar Parijs om opnames te maken. Hij werd lid van de Franse componistenvereniging FSCF om zo royalties te innen van zijn toen in Europa beroemdste tango, ‘El Choclo’.
Volgens journalist Tito Livio Foppa was de tango in 1916 zo populair dat op een banket aan het Duitse front muzikanten die verschillende volksliederen moesten spelen en niet over de partituur van het Argentijnse volkslied beschikten, gewoon ’El Choclo’ uit het hoofd speelden.
[4] – [6]
[4] dansa criolla: creoolse dans
[5] Flora (Hortensia) Rodríguez geboren in 1883 (Chili) en overleden 22 juli 1952. Zij huwde met Alfredo Eusebio Gobbi en was zangeres en actrice van het theatergezelschap Los Gobbi. Zij was de moeder van Alfredo Gobbi (hijo).
[6] Alfredo Eusebio Gobbi (Chiapapietra) geboren 5 februari 1877 (Paysandú, Uruguay) en overleden 25 januari 1938. Hij was zanger, gitarist, acteur, danser en componist. Hij had verschillende bijnamen: Gaucho Alegría, Gobbino 77 en Campos.
Teksten
El choclo of de maïskolf komt van het Quechua [7] “chuqllu” (malse maïs). Er doen andere verklaringen de ronde: doelend op de bijnaam van een pooier wiens haar het kleur van maïs had, de vergelijking met het mannelijk lid is snel gemaakt. Volgens Villoldo was el choclo het beste van een stoofgerecht.
Later schreef hij er nog een andere tekst op: “Cariño puro”.
‘Cariño puro’ Los Campos 1907 beluister
Ook Marambio Catán schreef in 1947 een nieuwe tekst ditmaal vanuit het oogpunt van een malevo [8]: “Me llamaban el choclo compañero”. Libertad Lamarque [9] die het nummer in een Mexicaanse film moest zingen, weigerde dit omdat ze de tekst ongepast vond om door een vrouw te worden gezongen. Dus schreef Enrique Discépolo een nieuwe versie en met Marambio Catán werd overeengekomen dat hij de medeschrijver was.
video:
Libertad Lamarque
in de film
Gran Casino
1947
In 1952 bewerkten Lester Allan en Robert Hill de melodie enigszins en schreven er een Engelse tekst op, ‘Kiss of Fire’ en erkenden echter Villoldo’s auteurschap niet. De versie werd een groot succes en verschillende artiesten brachten het nog datzelfde jaar uit. Enkel Louis Armstrong erkende wel het auteurschap van Villoldo. Het nummer raakte over de wereld verspreid en kwam met een variatie van talen, teksten en ritmes uit.
‘Kiss of Fire’ Louis Armstrong 1952-04-01 beluister
Raquel Zozaya beluister
[7] – [9]
[7] Quetchua: Indiaanse taal gesproken in Zuid-Amerika.
[8] Malevos: mensen met slechte bedoelingen, bedriegers, ruziemakers, pooiers …
[9] Libertad Lamarque: geboren 24 november 1908 (Rosario prov. Santa Fe) – overleden 12 december 2000 was zangeres en actrice.
El choclo (De maïskolf) [tekst: Villoldo]
De un grano nace la planta
que más tarde nos da el choclo
por eso de la garganta
dijo que estaba humilloso.
Y yo como no soy otro
más que un tanguero de fama
murmuro con alborozo
está muy de la banana. [10]
Uit een zaadje wordt de plant geboren
die ons later maïs geeft
want van wat door je keel gaat
is dat het meest eenvoudige.
En ik, niet meer dan
beroemde tanguero
mompel opgewonden
dat maïs het allerbeste is.
[10]
[10] de la banana: (pop.) van de beste.
Hay choclos que tienen
las espigas de oro
que son las que adoro
con tierna pasión,
cuando trabajando
llenito de abrojos
estoy con rastrojos
como humilde peón.
Er bestaat maïs met
gouden kolven
die ik bewonder
met tedere passie,
als ik aan het werk ben
in een veld vol
distels en stoppels
ik als nederige arbeider.
De lavada enrubia
en largas quedejas
contemplo parejas
si es como crecer,
con esos bigotes
que la tierra virgen
al noble paisano
le suele ofrecer.
blond gespoeld
in lange staarten
bekijk ik ze twee per twee
net alsof maïs met
snorharen groeit
die de onbewerkte grond
aan de edele boer
gewoonlijk biedt.
A veces el choclo
asa en los fogones
calma las pasiones
y dichas de amor,
cuando alg˙n paisano
lo est· cocinando
y otro est· cebando
un buen cimarrón.[11]
Soms roostert men maïs
op een vuurhaard,
het kalmeert passies
en liefdesuitspraken,
terwijl de ene boer
het klaarmaakt
en de ander er een goed
stuk vee mee lokt.
[11]
[11] cimarrón: (pop.) zwarte slaaf die zijn toevlucht zocht in de bergen op zoek naar zijn vrijheid; wild of ontsnapt dier; maatje; ongetemd, wild.
Luego que la humita [12]
est· preparada,
bajo la enramada [13]
se oye un pericón, [14]
y junto al alero,
de un rancho deshecho
surge de alg˙n pecho
la alegre canción.
Zodra het gerecht
klaar is,
hoor je onder de pergola
een volksdans,
onder het afdak,
van een vervallen rancho
klinkt vanuit een of andere borst
dit vrolijke lied.
[12] – [14]
[12] humita: Creools gerecht van maïspasta of geplette maïskorrels dat wordt gebakken, meestal bereid met ui, tomaat en gemalen rode peper. Het wordt in empanadas of als taart geserveerd.
[13] enramada: Een stel dikke, natuurlijk verstrengelde boomtakken; versiering van boomtakken ter gelegenheid van een festival; schuurtje gemaakt van boomtakken.
[14] pericón: Een populaire dans die typisch is voor Argentinië en Uruguay. Hij wordt onder begeleiding van gitaren uitgevoerd. De dansers worden onderbroken om versen op te zeggen.
El Choclo [tekst: Juan Carlos Marambio Catán]
Deze tekst vind je hier
El Choclo [tekst: Enrique Santos Discépolo]
Con este tango que es burlón y compadrito
se ató dos alas la ambición de mi suburbio;
con este tango nació el tango, y como un grito
salió del sórdido barrial buscando el cielo;
conjuro extraño de un amor hecho cadencia
que abrió caminos sin más ley que la esperanza,
mezcla de rabia, de dolor, de fe, de ausencia
llorando en la inocencia de un ritmo juguetón.
Met deze tango, spottend en uitdagend
kregen de dromen van mijn voorstad vleugels,
Met deze tango werd de tango geboren, hij verliet
schreeuwend de smerige buurt op weg naar de hemel,
Vreemd samenspel van een liefde op maat gezet
dat paden opende met geen ander doel dan hoop,
een mengelmoes van woede, verdriet, geloof, van gemis
huilend in een onschuldig speels ritme.
Por tu milagro de notas agoreras
nacieron, sin pensarlo, las paicas [15] y las grelas [16],
luna de charcos, canyengue [17] en las caderas
y un ansia fiera en la manera de querer...
Al evocarte, ...
tango querido, ...
siento que tiemblan las baldosas de un bailongo
y oigo el rezongo de mi pasado...
Hoy, que no tengo ...
más a mi madre,
siento que llega en punta 'e pie para besarme
cuando tu canto nace al son de un bandoneón.
Het mirakel van je onheilspellende noten
lokte argeloos grietjes en hoertjes,
maanlicht op de plassen, het wiegen van de heupen
en een wild verlangen bij het minnen ...
Als ik aan jou denk …
geliefde tango …
voel ik dat de dansvloer trilt
en hoor ik het zeuren van mijn verleden…
Nu ik niet langer …
mijn moeder bij me heb …
voel ik dat ze me op kousenvoeten kust
wanneer je lied uit de bandoneon galmt.
[15] – [17]
[15] paica:(lunf.) liefje van de compadrito; minnares, concubine; vrouw, meisje; vrouw behorend tot een schurk.
[16] grela: (lunf.) vrouw behorend tot een schurk; minnares, geliefde; vuil.
[17] canyengue: (pop.) dans; tango dansen met cortes (onderbrekingen)
Carancanfunfa se hizo al mar con tu bandera
y en un pernó mezcló a París con Puente Alsina.
Triste compadre del gavión [18] y de la mina [19]
y hasta comadre del bacán [20] y la pebeta.
Por vos shusheta [21], cana [22], reo [23] y mishiadura [24]
se hicieron voces al nacer con tu destino...
¡Misa de faldas, querosén [25], tajo y cuchillo,
que ardió en los conventillos y ardió en mi corazón.
Het ritme werd met jouw vlag de zee overgezet
en in Pernod werd Parijs met Puente Alsina gemengd.
Trieste chaperon van het vriendje en het liefje
tot hartsvriendin van de minnaar en de griet.
Met jou kregen dandy, smeris, crimineel en ellendeling
een stem toen zij uit jou opdoemden …
Viering van rokken, alcohol, dolk en messteek,
die tierde in de huurkazernes en in mijn hart
[18] – [25}
[18] gavión: (pop.) querido, lief, man
[19] mina: (pop.) vrouw; geliefde; prostituee; vrouw die met iemand samenwoont, die ze ondersteunt met haar hoererijen en vleselijke liaisons met anderen, vrouw die zich ongeoorloofd met een man verenigt.
[20] bacán: (lunf.) man die een vrouw onderhoud; minnaar; rijk individu of iemand die rijk lijkt te zijn; oligarch; elegante, verfijnde man.
[21] shusheta: (lunf.) modieus geklede jongeman, een verwaande man, erg bezig met zijn fysieke verschijning; verfijnd, elegant.
[22] cana: (lunf.) politieagent, wachter, gendarme, gevangenisbewaker; politiebureau; gevangenis; alarmroep om de nadering van de politie of andere personen aan te geven.
[23] reo: Iemand die een fout heeft begaan straf verdient.
[24] mishiadura: (lunf.) armoede, ellende.
[25] querosén: (pop.) alcoholische drank van slechte kwaliteit; alcohol of een andere drank.
Carancanfunfa
“Ca-ran-can-fun-fa” is lunfardo en komt van de onomatopee “Ca-ra-ca-ta-chum”, muziek van de cimarrones, de gevluchte slaven die naar de steden trokken.
Tangodansers spraken het woord uit tijdens het oefenen van passen om het ritme aan te leren. De “fa” gaf het einde einde van de figuur. Twee Argentijnse tangoleraren, Aín en Saborido, die tango onderwezen in Europa, kregen het woord als bijnaam.
Eén van deze heren zou zich in die tijd zich gewikkeld hebben in de Argentijnse vlag tijdens zijn shows in Parijs. Vandaar het vervolg in de tekst in ‘El choclo’.
Versies
International Novelty Orchestra 1928 beluister
Orquesta Típica Victor 1929 beluister
Juan D’Arienzo 1937 beluister
Ángel D’Agostino estribillo Ángel Vargas (tekst Catán) 1941 beluister
Francisco Canaro canta Alberto Arenas (tekst Discépolo) 1948 beluister
Uitgebreide lijst op volgende pagina